Çıplak gözle baktığınızda gayet normal görünen bir ekran, fotoğrafta birtakım sebeplerden dolayı gökkuşağı renklerinde ve dalgalı bir desende görünür.

Bu durum, bazı ekranlarda biraz daha farklı şekilde karşımıza çıkar. Özellikle CRT(tüplü olarak bilinen) monitörlerde "yatay ve kalın bir çubuk" hızlıca dikine doğru akmaya başlar (Mor ve Ötesi'nin Bir Derdim Var klibinde olduğu gibi).

Bu görüntüye yabancı değilsiniz. Gerçekte ve kamerada farklı görünen bir bilgisayar ekranı:

Bunun sebebini açıklamadan önce, dijital cihazların ekranlarının çalışma mantığını açıklamamız gerekiyor. Aslında dizüstü bilgisayarınızın, monitörünüzün, TV'nizin veya telefonunuzun ekranı sürekli değişmektedir.

Tüm bu cihazların farklı hızlarda bir "yenileme hızı" vardır. Yenileme hızı, cihazın ekranındaki görüntünün saniyede ne sıklıkta değiştiğidir. Bu hız, ekranlara göre farklılık gösterir. Günümüzde genellikle aşağıdaki yenileme hızları kullanılır:

TV'ler: 75Hz-120Hz
Bilgisayar monitörleri: 60Hz-360Hz
Telefonlar: 50Hz-120Hz

Ekranda bir hareketli görüntü gördüğünüzü sanırsınız ancak aslında görüntünün kendisi hareket etmez.

Ekranda inanılmaz derecede hızlı görünen, daha sonra beyninizin düzelttiği, ekranda bir şeyin gerçekten hareket ettiğini düşündüren çok sayıda kare geçer. Saniyedeki kare hızı ne kadar yüksek olursa hareket de ekranda o kadar inandırıcı görünür.

Artık bilgisayar ve TV ekranlarının nasıl çalıştığını bildiğinize göre, kameraların nasıl çalıştığına da bir göz atalım.

Burada "deklanşör(enstantane) hızının" nasıl çalıştığını bilmek gerekiyor. Deklanşör hızı, bir pozlama sırasında deklanşörün açık kaldığı süredir. Kameranızın, o fotoğrafı çekmek için ne kadar zaman harcadığı anlamına gelir. Ne kadar uzun sürerse, fotoğraf o kadar bulanık olur (hareketli bir nesnenin fotoğrafını çekmeye çalışıyorsanız).

Çoğu modern DSLR ve aynasız fotoğraf makinesi, 1/4000 ile 1/8000 arasında değişen çok hızlı bir deklanşör hızına sahiptir. Bu, kameranın görüntüyü yakalamasının saniyenin 1/8000'i kadar sürdüğü anlamına gelir.

Şimdi zurnanın zırt dediği yere gelelim:

Daha önce de belirttiğimiz gibi, TV/bilgisayar ekranınızdaki görüntü sürekli olarak 50Hz ile 360Hz arasında değişir. Kameralardaki deklanşör hızının nasıl çalıştığından da bahsettik. Şimdi bu bilgileri bir araya getirdiğimizde beyninizde bir ampul yanacaktır.

Deklanşör hızı düşük tutulan bir kamera, yenileme işleminin ortasında ekranı yakalayacaktır. Bir ekranın yenileme hızı ne kadar yüksek olursa görüntü o kadar düzgün olur.

Konuyu bir de telefonlardaki OLED ekranlar üzerinden ele alalım:

Bu tip bazı ekranlarda parlaklık, darbe genişlik modülasyonu (PWM) yöntemi kullanılarak ayarlanır. Ekran arka ışığı, yüksek hızda sürekli olarak açılıp kapanır(yukarıdaki örnekte de bahsettiğimiz gibi).

Mesela ekran parlaklığı %40'sa arka ışık %40 görev döngüsüyle çalışır. Bu da ekranın her döngüde %40 parlak bölüm ve %60 koyu bölümle yenilendiği anlamına gelir. Kamera -beynimizin aksine- bu koyu bölümleri algılayabildiği için vizörde veya fotoğraflarda dalgalanma veya çizgiler oluşur.

Ekran parlaklığı %100 olursa parlak bölümler de %100 olacağı için bu sorun yaşanmaz. Bu nedenle telefonun OLED ekranının fotoğrafını çekmeden önce ekranı maksimum parlaklığa ayarlayın.

Bu duruma neden olan başka bir fenomenden de bahsetmemiz gerekiyor:

CRT Ekranı

Ekranlar bir piksel ızgarasıdır. Dijital fotoğraf da piksellerden oluşan bir ızgaradır. Bunlar üst üste geldiğinde hareli bir desen oluşur.

Bu piksellerden bazıları üst üste gelirken bazıları gelmez. Bu nedenle dalgalar, şeritler oluşur. Tıpkı alttaki ekran fotoğrafında olduğu gibi:

Aynı efekti, arka arkaya duran iki adet pencere perdesinde de görebilirsiniz. Hatta kazak gibi bazı giysiler de aynı sebepten dolayı videolarda dalgalı bir şekilde görünebilir.

Peki filmlerdeki ekranlarda neden bu sorunu görmeyiz?

Filmler 24 fps'de çekilir; yani bir film izlerken, bir saniyede ekrana yansıtılan 24 hareketsiz görüntü(kare) görürsünüz. Aksiyon filmleri ve video oyunları, hareketin daha da pürüzsüz görünmesini sağlamak için daha yüksek kare hızlarına sahiptir.

Ekranın yenileme hızı ve çekim yapan kameranın deklanşör hızı eşitlenerek filmlerde bu sorunun önüne geçilir. Aynı şekilde siz de bu eşitliği sağlayarak daha iyi fotoğraflar ve videolar çekebilirsiniz. Bilgisayarınızın veya telefonunuzun/kameranızın ayarlar bölümünden bu hızları ayarlayabilirsiniz. Parlaklığı, kontrastı ve mesafeyi ayarlamayı da deneyebilirsiniz.

Kaynaklar: Kamera Guruları, Bilim ABC, KABLOLU, Tüketici Huawei